“JUPİTER”, Ona gezegenlerin kralı desek yanlış olmaz. Çünkü kendisi güneş sistemimizin en büyük gezegenidir. Öyle ki çapı dünyamızın 11 katı kadardır ve içerisine 1300 den fazla dünya sığar. Dünyadan görülebilen 5 gezegenden biridir. İsmini roma mitolojisindeki tanrı olan “Jüpiter” den alan bu gezegen güneşin etrafında bir turunu 12 yılda atar ve güneşe dünyamızdan 5 kat daha uzaktır. Kendi etrafında hızlı dönüşü (10 saat,8 gezegen arasında en hızlısı) sayesinde güneş sistemindeki en güçlü manyetik alana sahiptir.
Güneş sistemimizin en büyük fırtınası da yine güneş sistemimizdeki gezegenlerin kralı olan Jüpiter’de bulunuyor.
Büyük kırmızı leke dediğimiz bu fırtına ilk olarak 1664 yılında Robert Hooke tarafından gözlemlenmiştir. O kadar büyüktür ki amatör astronomlar tarafından kullanılan teleskoplarla bile görüntülenebilir. Jüpiter’in atmosferinin üst kısmında en azından 350 yıldır dönmektedir ve çapı içerisine 3 Dünya (Bu leke giderek küçülmektedir.) sığacak kadar büyüktür. Adeta Jüpiter’in güzel devasa bir beneği gibi…
Yörüngesinde bilinen en az 79 tane doğal uydusu vardır ve 8 gezegen arasında en fazla uyduya da sahip olan gezegenimizdir. Bunlardan en büyük 4 tanesi (gezegenle uzaklıklarına göre) Io, Europa, Ganymede, Callisto’dur. Bu 4 uydu 1610 yılında astronom “Galileo Galilei” tarafından keşfedildiği için Galilei uyduları olarak bilinir.
Uyduları 3 gruba ayrılır; iç uydular, Galilei uyduları ve dış uydular. Şimdi bu yazımızda hepsini yazmaya kalkarsak sayfa yetmez o yüzden başka bir yazıda bu 79 uydudan bahsetmek üzere bu yazımızda sadece Galilei uydularından bahsedeceğiz.
Io; Jüpitere en yakın Galilei uydusu olan Io volkanik bir dünyadır. Milyonlarca yıldan uzun süredir yüzeyine o kadar çok lav püskürtmüştür ki kelimenin tam anlamıyla yeryüzünün altını üstüne getirmiştir. Bunun sebebi Jüpiter ve diğer büyük uydunun arsında kalması ve adeta bir oraya bir oraya çekilmesidir.
Europa; Bu 4 uydudan en küçüğü olan Europa, 3 bin km çapındadır ve yüzeyi buzla kaplıdır. Bu kalın buz tabakasının altında bütün uyduyu kaplayan bir okyanus olduğu düşünülmektedir ve bu yüzden Europa’da yaşamın mümkün olabileceği düşünülür. Fakat bu küçük uydu Jüpiter’e yakınlığı yüzünden ölümcül bir radyasyona maruz kalır.
Ganymede; Güneş sisteminin en büyük uydusu. Hatta güneşe en yakın gezegen olan Merkür’den bile büyüktür. Yüzeyi oluklar ve çıkıntılarla kaplıdır.
Callisto; Büyüklükte Jüpiter’in uyduları içinde ikinci , Güneş sisteminde ise üçüncü sıradadır. Güneş sistemimizde üzerinde en çok krater bulunan gökcismidir.
ARAŞTIRMALARI
Galileo 1610 yılında Jüpiter ve uydularını gözlemledikten sonra gezegenin keşif araştırmalarını başlatmış oldu. Gezegen günümüzde amatör kaliteli teleskoplarla bile gözlemlenebiliyor. Kuyrukluyıldızları, asteroidleri ve diğer güneş sistemi enkazlarını yolundan çevirip kendine doğru çektiği için astronomlar tarafından “Güneş sisteminin elektrik süpürgesi” lakabı ile anılıyor.
1973 yılında gezegene uçan ilk görev aracı olan Pioneer 9 bulutların üst kısmından yüksek çözünürlüklü görüntüler çekti ve atmosferin üst kısmı hakkında veriler topladı.
Daha sonra Pioneer 10,Voyager1 ve 2,Ulysses,Cassini,Galileo ve New Horizons araçları tarafından ziyaret edildi.
Galileo uzay aracı Jüpiter’in yörüngesine giren ilk uzay aracıdır.1995 yılında gezegene varmış, manyetosferi ve uyduları hakkında orada 7 yıldan fazla veri toplamıştır.
Gerek büyüklüğü, gerek uyduları veya güneş sistemindeki diğer gezegenleri korurcasına meteorları kendine çekmesi bakımından gerçekten Gezegenlerin kralı lakabını hak eden Jüpiter hakkında şimdilik genel bilgiler bunlar. Eğer biraz ilginizi çekip sizi bilgilendirebildiysek ne mutlu bize.
Görseller;
Görsel 1 = Enhanced Image by Gerald Eichstadt and Sean Doran (CC BY-NC-SA) based on images provided Courtesy of NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS
Görsel 2 = NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute
1 Yorum
Dünyaya En Uzak Uzay Aracı Voyager Nedir? - Gökyüzü Rehberi
Aralık 5, 2022 at 9:12 pm[…] “JÜPİTER” Hakkında Her şey […]