Eğer ilk bu yazıyı (beyaz cüce nedir?) okuyorsanız yıldızların yaşamı ve kırmızı dev aşaması ile ilgili bu yazıdan önce yazdığımız makaleyi okumanızı tavsiye ederiz. Buraya tıklayarak yazıya ulaşabilirsiniz.
Yıldızlar, uzayın her köşesinde bulunan hidrojen yoğunluğu yüksek bölgelerde doğar ve yaşamları boyunca uzayın soğuk karanlığına ışık saçarak yaşamlarına devam ederler. Tüm yıldızlar milyarlarca süren ömürlerinin büyük bölümünü hidrojen yakıtını helyuma çevirdiği anakol evresinde geçirirler. Ancak ömürlerinin sonuna doğru hidrojen yakıtlarının bitmesiyle kütlelerinin büyüklüğüne göre farklı yollar izlerler. Bu yazıda beyaz cücelerin izlediği yolu inceleyeceğiz.
Beyaz Cüce Nasıl Oluşur?
– Güneş benzeri kütleye sahip yıldızlar, Kırmızı bir deve dönüşüp genişledikten sonra çekirdekte devam eden helyumun reaksiyonu durur. Çünkü yıldız genişlemiştir ve reaksiyon için gereken basınç ve sıcaklık yoktur.
– Bunun üzerine yıldızın kütle çekimi füzyon basıncına baskın gelir ve yıldız içe çöküp sıkışmaya başlar. Bu döngü birkaç kere olur ve bu sırada yıldız zonkluyor gibi bir görünüm ortaya çıkar. Sürekli genişleyip daha sonra büzüşür adeta.
– Yıldızın zonklaması devam ederken hidrostatik dengedeki bu ani değişimler yavaş yavaş yıldızın sonunu getirir. Yıldız genişleyip küçülürken dış katmanlarını uzaya kaptırmaya başlar. Tabi katmanları uzaya saçılırken yıldız kütlesini kaybetmeye, dolayısı ile kütle çekim kuvveti de azalmaya başlar.
– Yıldızdaki bu zonklamaların sonuna gelirken, helyum çekirdekte o kadar çok sıkışır ve çekirdek o kadar çok ısınır ki, daha önce reaksiyona girmeyen çekirdek etrafındaki helyum kabuk birden reaksiyona girer ve helyum parlaması dediğimiz olayla bir patlama yaşanır. Açığa çıkan inanılmaz bir enerji vardır ve yıldızın etrafına savurduğu maddeler gezegenimsi bulutsu dediğimiz şeyi oluşturur. Yıldızdan geriye ise merkezde beyaz bir cüce kalır.
Beyaz Cücelerin Özellikleri
Beyaz cüceler genellikle boyutları dünya kadar olan fakat kütleleri birkaç yüz bin dünya kütlesine eşit olan yıldızlardır. Oluşum aşamaları sona erdikten sonra çekirdekte bulunan sıkışmış karbon elmastan bile sert bir yüzey oluşturur.
Artık füzyon tepkimeleri gerçekleşmeyen yıldızın enerji kaynağı kalmamıştır. Bu yüzden İlk oluştuğunda çok sıcak olmasına rağmen zamanla uzaya ısı ve ışık yayarak bu sıcaklığını kaybeder. Yavaş yavaş kara cüce dediğimiz yıldıza dönüşmeye başlar. Fakat hesaplamalar bu dönüşüm sürecinin evrenin yaşından bile uzun sürdüğünü ortaya çıkarmıştır. Bilinen en yaşlı beyaz cüceler bile hala birkaç bin derece sıcaklığa sahiptiler. Bu yüzden şuan kara cüce denilebilecek bir yıldız bulunmamaktadır.
Bir örnek ;
Sirius B
- Boyutu dünya kadar olan beyaz cücenin kütlesi 1 güneş kütlesi kadardır.
- Bir santimetreküp maddesi 33 ton gelmektedir.
- Yüzeyi elmastan 300 kat daha serttir.
0 Yorum